Tiền ảo là gì?
Tiền ảo (virtual currency) là một dạng tiền kỹ thuật số (digital money) không được kiểm soát, phát hành bởi chính phủ, mà được tạo ra và quản lý bởi các nhà phát triển (developer). Loại tiền này được sử dụng, chấp nhận giữa các thành viên trong một cộng đồng ảo cụ thể.
Còn theo định nghĩa của Cơ quan Giám sát Ngân hàng châu Âu (EBA), tiền ảo không phải một đơn vị tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương hoặc cơ quan công quyền phát hành, cũng không nhất thiết phải gắn liền với tiền pháp định. Tiền ảo được nhóm, cộng đồng cụ thể chấp nhận làm phương tiện thanh toán và có thể chuyển nhượng, lưu trữ hoặc giao dịch điện tử.
Tiền ảo chỉ có sẵn ở dạng điện tử và không ở dạng vật lý. Nó được lưu trữ và giao dịch chỉ thông qua phần mềm được chỉ định, ứng dụng di động, máy tính hoặc qua ví kỹ thuật số chuyên dụng và các giao dịch xảy ra qua Internet hoặc qua các mạng chuyên dụng an toàn.
Tiền ảo được coi là một tập hợp con của nhóm tiền kỹ thuật số, cũng bao gồm tiền điện tử.
Tiền ảo là một loại tiền tệ kỹ thuật số được mã hóa xuất hiện vào năm 2008
Phân loại tiền ảo, tiền kỹ thuật số và tiền mã hóa
Tiêu chí Tiền ảo Tiền kỹ thuật số Tiền mã hóa
Bản chất
– Tiền ảo là một dạng tiền kỹ thuật số không được kiểm soát, phát hành bởi chính phủ.
– Tiền ảo được tạo ra và quản lý bởi các nhà phát triển (developer).
– Tiền ảo được sử dụng, chấp nhận làm phương tiện thanh toán và có thể chuyển nhượng, lưu trữ hoặc giao dịch điện tử giữa các thành viên trong một cộng đồng ảo cụ thể.
– Tiền ảo chỉ có sẵn ở dạng điện tử và không ở dạng vật lý. Nó được lưu trữ và giao dịch chỉ thông qua phần mềm được chỉ định như ứng dụng di động, máy tính hoặc qua ví kỹ thuật số chuyên dụng
– Tiền ảo được coi là một tập hợp con của nhóm tiền kỹ thuật số, bao gồm cả tiền điện tử.
– Tiền kỹ thuật số (digital money) có nghĩa giống như tiền điện tử (electronic currency), là một đơn vị tiền tệ ở dạng kỹ thuật số, không phải ở dạng vật lý như tiền xu hay tiền giấy.
– Tiền kỹ thuật số có khả năng sử dụng như tiền vật lý nhưng kèm theo các đặc tính của kỹ thuật số là giao dịch tức thì và chuyển tiền xuyên biên giới.
– Tiền mã hóa (Cryptocurrency) là một tài sản kỹ thuật số, có chức năng như một phương tiện trao đổi giá trị trong một hệ thống kinh tế ngang hàng
– Tiền mã hóa sử dụng mật mã học để xác thực và bảo mật các giao dịch, kiểm soát việc tạo ra các đồng tiền mới.
– Tiền mã hóa được xếp vào nhóm phụ của tiền kỹ thuật số và cũng được xếp vào nhóm phụ của tiền ảo.
Đặc điểm
– Không thể cầm nắm được, không có hình hài vật lý cụ thể.
– Được sử dụng trên môi trường điện tử.
– Được tạo ra không giới hạn
– Được các công ty, tập đoàn hoặc tổ chức tạo ra mà không cần xin phép ai. Nó chỉ có giá trị trong cộng đồng giới hạn của các đơn vị này.
– Không có giá trị thực, không được bảo lãnh bởi Tiền mặt, vàng, và các tài sản có giá.
– Thường sử dụng để thanh toán, mua đồ trong các trò chơi điện tử, mỗi loại trò chơi có một loại tiền khác nhau.
– Tính thanh khoản thấp không thể dùng để trao đổi cho nhau hoặc đem ra ngoài môi trường điện tử để mua các sản phẩm dịch vụ khác được
– Tiền kỹ thuật số là superset tổng thể bao gồm tiền ảo, tiền mã hóa và tiền điện tử. Các loại tiền điện tử như Bitcoin và Ethereum được coi là một phần của nhóm tiền ảo.
– Tài khoản tiền kỹ thuật số có thể được lưu trữ điện tử trên một chiếc thẻ hoặc thiết bị khác.
– Tiền kỹ thuật số có thể quản lý tập trung, có đơn vị trung tâm kiểm soát mọi hoạt động phân phối. Đồng thời cũng có thể quản lý phi tập trung, nguồn cung tiền có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau.
– Không bị lạm phát, không bị làm giả.
– Không bị kiểm soát bởi chính phủ
– Có tính ẩn danh: Khi thực hiện giao dịch Cryptocurrency đều mang tính ẩn danh
– Nhanh chóng và toàn cầu: Tất cả các giao dịch được thực hiện gần như là ngay lập tức, chỉ trong vài phút sẽ được xử lý. Giao dịch được thực hiện trên mạng lưới toàn cầu nên bạn có thể giao dịch bất cứ ở đâu và bất cứ khi nào.
– Bảo mật: Các Cryptocurrency được bảo mật rất chặt chẽ và an toàn.
– Tiền mã hóa chuyển tiền trực tiếp giữa hai bên trong giao dịch mà không cần trung gian. Chuyển tiền được thực hiện với phí xử lý tối thiểu, cho phép người dùng tránh các khoản phí cao.
Phân loại
Chia thành 3 loại chính:
– Tiền ảo đóng: Tiền ảo đóng hay tiền tệ viễn tưởng là đơn vị tiền dùng trong các thế giới viễn tưởng như trong game trực tuyến. Tiền ảo đóng không có liên hệ với nền kinh tế thực sự.
– Tiền ảo dịch chuyển một chiều: Các dạng tiền ảo có thể mua bằng tiền thật nhưng không thể chuyển đổi theo hướng ngược lại. Ví dụ như các coupon, điểm tích lũy trong thẻ, tiền tài khoản Amazon, Facebook.
– Tiền ảo phi tập trung: Tiền ảo phi tập trung là các đơn vị tiền được tạo ra dựa trên nền tảng không tập trung như Ethereum và Bitcoin.
Chia làm 2 loại:
– Tiền kỹ thuật số tập trung: Các hệ thống như Paypal, Webmoney, Payoneer là các đơn vị quản lý tiền kỹ thuật số tập trung. Các tài khoản Apple Pay, Google Wallet cũng là tiền kỹ thuật số tập trung.
– Tiền kỹ thuật số phi tập trung: Bitcoin, Ethereum, Bitcoin Cash, Ripple và những loại tiền ảo khác cũng là tiền kỹ thuật số.
– Bitcoin là đồng tiền mã hóa phi tập trung đầu tiên trên thế giới được tạo ra năm 2009.
– Có nhiều đồng tiền mã hóa khác như Ethereum, Ripple, Litecoin, Stellar, Bitcoin Cash…, được gọi chung là Altcoin.
Xem thêm: Bitcoin là gì? Những điều cần biết trước khi đầu tư Bitcoin
Tiền ảo có hợp pháp ở Việt Nam?
Theo thông báo từ Ngân hàng Nhà nước, kể từ ngày 1/1/2018, việc phát hành, cung ứng, sử dụng Bitcoin và các loại tiền ảo tương tự khác làm phương tiện thanh toán là không hợp pháp và bị cấm tại Việt Nam.
Theo đó, kể từ ngày 1/1/2018, hành vi phát hành, cung ứng, sử dụng các phương tiện thanh toán không hợp pháp (bao gồm cả Bitcoin và các loại tiền ảo tương tự khác) có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điểm h Khoản 1 Điều 206 Bộ luật Dân sự năm 2015 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017).
Tuy nhiên, quy định không đề cập tới việc mua/bán Bitcoin trên các sàn giao dịch quốc tế, cũng như việc sở hữu tài sản Bitcoin của mỗi cá nhân, tổ chức.
Tính hợp pháp của Bitcoin vẫn còn vấn đề gây tranh cãi trên toàn cầu. Hiện tại đã có 107/251 nước chấp nhận Bitcoin. Việt Nam nằm trong danh sách những nước xem Bitcoin là bất hợp pháp.
Ở Việt Nam, khái niệm về tài sản ảo, tiền điện tử chưa được nêu trong bất cứ văn bản quy phạm pháp luật, không do bất cứ ngân hàng nhà nước nào phát hành và được lưu trữ bằng phương thức điện tử.
Không chỉ riêng Việt Nam mà nhiều nước trên thế giới đang gặp các vấn đề pháp lý về quản lý tài sản ảo, tiền ảo. Đây là vấn đề rất mới nên các chính phủ chưa có khung pháp lý quá sớm mà chờ đợi thêm.
Trước đó, trong Hội nghị ngành ngân hàng ngày 11/4/2019, ông Phạm Tiến Dũng, Vụ trưởng Thanh toán Ngân hàng Nhà nước cho biết, cơ quan quản lý sắp ban hành Nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt sắp tới sẽ lần đầu tiên có sự xuất hiện của tiền điện tử.
Lý do tiền ảo chưa được công nhận hợp pháp ở Việt Nam
Theo Điều 105 Bộ luật Dân sự năm 2015 và Bộ luật Dân sự năm 1995 quy định về tài sản thì tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản. Tài sản được hiểu là vật chất và các lợi ích vật chất nhằm phục vụ cho nhu cầu sống, phát triển của xã hội loài người.
Mặt khác, tài sản còn là điều kiện để chủ thể sử dụng vào các quan hệ trao đổi tài sản, bồi thường thiệt hại. Vì vậy, tài sản phải tồn tại khách quan và theo khả năng của con người thì phải chiếm hữu, chi phối, kiểm soát được.
Tiền ảo không phải là tài sản, về mặt lý luận thì tiền ảo là tài sản ảo. Con người không kiểm soát được tiền ảo theo khả năng, không xác định được các thuộc tính của nó, do vậy không thể dùng làm đối tượng của các quan hệ pháp luật dân sự. Hiện nay, pháp luật của tất cả các nước trên thế giới và Việt Nam không thừa nhận một loại tài sản nào gọi là tài sản ảo.
Sau đây là các lý do chi tiết vì sao tiền ảo cũng không được pháp luật Việt Nam thừa nhận:
- Các giao dịch thương mại hay dân sự thanh toán bằng Bitcoin mang tính chất ẩn danh, chủ thể của quan hệ không xác định được danh tính và chủ thể của các bên quan hệ không biết rõ về nhau, mà chỉ thông qua mạng Internet.
- Thuộc tính của Bitcoin là tiền ảo được lưu giữ dưới dạng kỹ thuật số nên có nhiều nguy cơ bị xâm phạm, bị chiếm đoạt, bị thay đổi dữ liệu hoặc bị ngừng giao dịch.
- Không có cơ quan giám sát, không có cơ quan trung gian, quan hệ sử dụng Bitcoin tự do, tự phát theo một quy ước giữa các bên chủ thể tham gia giao dịch không công khai. Giá trị Bitcoin biến động mạnh theo thời gian hoạt động ngắn nên ẩn chứa nhiều nguy cơ bong bóng và những rủi ro tiềm ẩn trong giao dịch, bị thiệt hại về tài sản mà không được bảo vệ bằng các cơ chế pháp lý. Ngược lại, Bitcoin không bị chi phối và kiểm soát giao dịch bởi một cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền nào, nên chủ sở hữu Bitcoin phải tự chịu mọi rủi ro.
Các loại tiền ảo phổ biến hiện nay
Loại tiền ảo Đặc điểm
Bitcoin
Bitcoin ra đời năm 2009 bởi Satoshi Nakamoto – một người khá bí ẩn. Giá trị thị trường của Bitcoin ở mức trên 10 tỷ USD (tháng 6/2016), lớn hơn tất cả các loại tiền ảo khác cộng lại. Với nhiều người, nhắc đến tiền ảo là nhắc đến Bitcoin. Vì giá trị thương hiệu của nó, tất cả loại tiền ảo còn lại được coi là “altcoin” – loại tiền ảo thay thế cho Bitcoin.
Ethereum
Ethereum là một nền tảng tiền ảo dựa trên các hợp đồng thông minh – cho phép theo dõi tất cả các giao dịch và thỏa thuận liên quan thông qua một cuốn sổ cái. Ethereum được chia làm 2 loại Ethereum và Ethereum Classic.
Được tạo ra bởi Vitalik Buterin và đưa vào thị trường giữa năm 2015, nó được quảng cáo là loại tiền ảo có tiềm năng hơn cả Bitcoin với giá trị thị trường khoảng 33 tỷ USD (số liệu cập nhật thời điểm viết bài 9/7/2019)
Litecoin
Litecoin ra mắt tháng 9/2011 bởi cựu nhân viên Google là Charles Lee như một sản phẩm thay thế Bitcoin. Người dùng cũng có thể khai thác, sử dụng nó để trao đổi lấy sản phẩm và dịch vụ. Ở thời điểm tháng 7/2016, giá trị của nó khoảng 7,5 tỷ USD (số liệu cập nhật thời điểm viết bài 9/7/2019)
Monero
Moneno được biết đến như một loại tiền ảo bí mật – sử dụng công nghệ chữ ký nhóm, tạo sự an toàn, bảo mật và không để lại dấu tích. Với giá trị thị trường hiện nay khoảng 1,7 tỷ USD (số liệu cập nhật thời điểm viết bài 9/7/2019), Monero chủ yếu được sử dụng bởi các cá nhân muốn ẩn danh trên mạng Internet.
Ripple (XRP)
Ripple là một hệ thống thanh toán tổng thể theo thời gian thực, chuyển đổi tiền tệ. Ra mắt năm 2012 và có giá trị khoảng 16,7 tỷ USD (số liệu cập nhật thời điểm viết bài 9/7/2019), Ripple đã được tích hợp vào một số ngân hàng và hệ thống thanh toán để giảm chi phí phát sinh.
Dogecoin
Dogecoin ban đầu được biết đến như một loại tiền tệ trò đùa nhưng vẫn thu hút sự quan tâm lớn. Chữ Doge trong tên gọi của nó là phát âm lái từ chữ Dog (nghĩa là con chó). Nó thường được sử dụng trên các forum hoặc quyên góp cho một số tổ chức. Giá trị thị trường của Dogecoin khoảng 417 triệu USD (số liệu cập nhật thời điểm viết bài 9/7/2019).
Dash
Dash (viết tắt của digital cash – tiền kỹ thuật số) có điểm mạnh là sự bảo mật và tốc độ thanh toán. Nó được đổi tên từ Darkcoin để tránh sự liên quan đến dark web. Dash có giá trị thị trường khoảng 1,3 tỷ USD (số liệu cập nhật thời điểm viết bài 9/7/2019). Người ta có thể sử dụng nó để thanh toán tại hàng loạt cửa hàng, hệ thống lớn.
MaidSafeCoin
MaidSafeCoin còn gọi là SafeCoin là tiền ảo dành cho các mạng lưới sử dụng nền tảng dữ liệu an ninh. Hiện nay, có hàng loạt các ứng dụng sử dụng mạng lưới này để bảo vệ dữ liệu. Giá trị thị trường của loại tiền ảo này là 93 triệu USD (số liệu cập nhật thời điểm viết bài 9/7/2019).
Lisk
Không giống phần lớn loại tiền ảo trong danh sách này (ngoại trừ Ethereum), bất cứ ai cũng có thể sử dụng hệ thống của Lisk để tạo ra các ứng dụng phân tán (dapp) bằng ngôn ngữ lập trình Javascript.
Như vậy, loại tiền tệ này có giá trị ứng dụng thực tế và sử dụng để tạo nhiều loại dapp, gồm nền tảng mạng xã hội, cửa hàng thương mại điện tử. Giá trị thị trường của nó là 193 triệu USD (số liệu cập nhật thời điểm viết bài 9/7/2019).
Storjcoin X
Storjcoin X ra mắt tháng 7/2014. Storj – công ty tạo ra nó – khai thác một mạng lưới mã hóa dữ liệu dựa trên mã nguồn mở và dùng Storjcoin để cấp quyền truy cập và sử dụng dịch vụ. Giá trị thị trường của loại tiền ảo này thời điểm tháng 9/2016 là 8 triệu USD.
Bitcoin có lừa đảo không?
Xem thêm:
Ethereum là gì? Có nên đầu tư vào Ethereum?
ICO là gì? Cảnh báo 1 số ICO lừa đảo
Tiền ảo ngày càng phổ biến và được công nhận hợp pháp ở nhiều nước, dù ở Việt Nam nó không được coi là hợp pháp nhưng các hoạt động giao dịch của loại tiền này trong nước vẫn diễn ra khá sôi nổi. Thậm chí đa dạng khiến nhiều nhà đầu tư lầm tưởng để rồi vướng phải các tình cảnh éo le.
Trên thực tế có thể thấy đã có những rủi ro gặp phải trong đầu tư tiền ảo, điển hình như đầu tư Bitcoin. Cụ thể, đã có rất nhiều người không biết mà nhầm tưởng những mô hình đầu tư lạ là đầu tư Bitcoin. Theo đó, những mô hình này bắt buộc bạn phải mua Bitcoin rồi đưa cho họ, họ sẽ cho bạn lãi hàng tháng. Nó hoàn toàn không phải là Bitcoin.
Nếu chẳng may bạn đầu tư vào những mô hình đa cấp, lấy của người sau trả cho người trước thì rất nguy hiểm, chúng có thể biến bạn thành những nạn nhân bất cứ lúc nào.
Nhìn chung việc giao dịch tiền ảo có nhiều thuận tiện nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, nếu bạn có ý định tham gia đầu tư tiền ảo thì hãy cân nhắc thật kỹ khi chọn sàn ủy thác và khi được người khác mời mọc tham gia.
