Hát lô tô là gì? Ắt hẳn chỉ những thế hệ 9x trở lên thì đều có một tuổi thơ gắn liền với hình thức giải trí dân gian và cũng đầy nghệ thuật này. Hôm nay chúng ta thử đi tìm hiểu về những giá trị và sự đóng góp to lớn của nghệ thuật “lấy lời bóc số” này nhé.
Hát lô tô là gì?
Hát lô tô hay nghệ thuật rao số là một hình thức biểu diễn mà những nghệ sĩ rao số sẽ chọn rất nhiều thể loại âm nhạc khác nhau, biến tấu ca từ sao cho phù hợp để có thể diễn tả con số muốn hô có vần với câu hát, có nhịp điệu một cách rất duyên dáng.
Loại hình nghệ thuật này có nguồn gốc từ trò Bingo của Ý, xuất hiện vào cuối thế kỷ XVI. Khoảng những năm đầu của thập niên 1960, hát lô tô lần đầu xuất hiện ở những hội chợ ở Sài Gòn. Với cách thức phục vụ văn nghệ kết hợp bán vé dò số trúng thưởng, trò chơi này nhanh chóng phát triển và hàng loạt gánh lô tô ra đời để phục vụ bà con.
Tới những năm 1980 thì hát lô tô phát triển cực thịnh ở nước ta, nhất là các tỉnh Nam Bộ. Dịp đầu năm mới, lễ hội…các gánh lô tô là điểm nhấn du xuân làm không khí trở nên sôi động và hấp dẫn hơn hẳn. Từ đó gắn liền với ký ức và tuổi thơ của biết bao thế hệ.
Xem thêm: Lô tô là gì? Cách chơi và cơ cấu giải thưởng của các loại hình xổ số lô tô Miền Bắc
Khi ấy, các gánh lô tô sẽ di chuyển liên tục và ở một địa phương trong thời gian ngắn để phục vụ bà con ở đó. Sau đó sẽ dời đi và tới những địa phương khác. Chúng tôi nhớ rất rõ sự phấn khởi khởi của bà con mỗi khi nghe tin có đoàn lô tô nào ghé hát. Cứ tới giờ biểu diễn thì đông đảo già trẻ lớn bé đều tự xách 1 chiếc ghế theo ra để xem các nghệ sĩ rao số rất duyên và thú vị.
Không chỉ phục vụ lời ca tiếng hát cho bà con, các đoàn lô tô còn tổ chức rất nhiều trò chơi dân gian có thưởng như: phóng phi tiêu, đập heo, câu cá, đi cà kheo…tất cả điều đó tạo nên một ký ức rất đẹp cho chúng ta trong thuở sơ khai chưa có đa dạng hình thức giải trí như bây giờ.
Hát lô tô đóng góp rất nhiều giá trị văn hóa
Các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian đều đã công nhận hát lô tô không đơn thuần là hình thức giải trí mà còn chứa đựng rất nhiều giá trị nhất định. Bởi thông qua lời ca tiếng hát, những buổi biểu diễn hài kịch, tái diễn là những hoạt cảnh vui vẻ nhưng thâm sâu trong đó đều có sự châm biếm những thói hư tật sống hằng ngày, cỗ vũ nhưng điều tốt đẹp bằng tư duy sáng tạo linh hoạt.
Chưa kể, hát lô tô còn góp phần lưu truyền và gìn giữ những câu ca dao, tục ngữ, bài vè hoặc các bài hát dân gian, thiếu nhi theo một cách cực kỳ tinh tế. Đó đều được xem là những di sản văn học dân gian đẹp đẽ của dân tộc khỏi bị mai một.
Khách mua vé số hát lô tô không phải chỉ đơn thuần mong mình trúng thưởng mà còn thể hiện sự ủng hộ các nghệ sĩ biểu diễn khi được nghe các câu rao (câu thai) được đặt tinh tế, lời đậm chất văn học những bài thơ bốn chữ, sáu chữ, lục bát.
“Thương chàng chi lắm chàng ơi, nhớ miệng chàng nói nhớ lời chàng rao, nhớ chàng như nhớ lạng vàng khát khao vì nết, mơ màng vì duyên, nhớ chàng như bút nhớ nghiên, như mực nhớ giấy, như thuyền nhớ sông, nhớ chàng như vợ nhớ chồng, như chim nhớ tổ, như rồng nhớ mây”.
Hay đôi khi chỉ vài câu hát mà đã khái quát được một vị anh hùng dân tộc, một sự kiện vang danh trong sử sách, giúp giáo dục vô hình truyền thống cho lớp trẻ mai sau: “Ông Đinh Bộ Lĩnh, thưở thiếu thời, bày trận ham chơi, đến khi khôn lớn, gan dạ vô vùng, chiêu mộ anh hùng, đánh Nam dẹp Bắc, nước nhà yên giặc, ông lại xưng vương, lấy hiệu Tiên Hoàng, ở động Hoa Lư”.
Bên cạnh những nghệ sĩ biểu diễn hát lô tô, thì ở lĩnh vực xổ số cũng có những người bán vé số hát vọng cổ ngọt như mía lùi mà bạn cũng nên tìm hiểu.
Hát lô tô đã dần bị mai một và sự nỗ lực gầy dựng lại nghệ thuật này của lớp trẻ
Khi kinh tế và đời sống tinh thần của đồng bào cả nước ngày càng phát triển, hàng loạt hình thức vui chơi, giải trí khác ngày càng lấn át các gánh lô tô truyền thống. Những buổi hội chợ trở nên thưa dần, các cô đào đã phải chảy nước mắt hoặc chuyển nghề khi khách đến nghe họ rao số ngày một thưa thớt, và rồi lô tô bắt đầu trở thành ký ức.
Thế nhưng, trong hai năm gần đây, lô tô bỗng trở lại trong đời sống của nhân dân. Nhiều người ắt hẳn đã đủ trưởng thành và nhận ra việc giữ gìn những văn hóa nghệ thuật dân gian rất quan trọng và hồi sinh hát lô tô và vấn đề cấp bách. Họ thấy và công nhận được những đóng góp giá trị của những gánh lô tô đối với giá trị tinh thần của chúng ta.
Nhiều bạn trẻ yêu ca hát và muốn phục hưng ngành này đã lập ra gánh Lô tô Sài Gòn tân thời, hoặc đoàn Lô tô Hương Nam để thực hiện công cuộc thay đổi cách nhìn của mọi người. Với sự sáng tạo trong từng đem diễn, biến tấu phong phú theo chủ đề đầy tính dân gian nghệ thuật, phối hợp với những “hot trend”..chúng ta đang có hy vọng lô tô lại được phục hưng trở lại.
Đồng thời, với sự thật là người Việt mê xổ số nhất thế giới thì việc cách tân lô tô, phối hợp nghe ca nhạc cùng những trò vui chơi có thưởng cũng trở nên vô cùng hấp dẫn và hiện đại. Như Valentine các gánh lô tô cho phát thưởng sô cô la, hay đêm chủ đề “Lòng mẹ” thì cho phát thưởng máy mát xa bấm huyệt…đủ thấy sự sáng tạo và tâm huyết khôi phục các gánh lô tô của các bạn trẻ hiện nay to lớn thế nào.
Các đoàn lô tô này rất tôn trọng tính truyền thống, ưu tiên mang áo dài, áo bà ba nguyên bản, không cách tân hoặc quá lố. Đồng thời, làm phong phú các đêm diễn bằng những vở hài kịch, cải lương, cổ trang cực kỳ hấp dẫn. Chính vì thế, dần dần cả giới trẻ lẫn trung niên đều tìm đến những gánh lô tô giữa lòng Sài Gòn này để được sống lại một ký ức vô cùng tươi đẹp vừa mới lạ nhưng vừa thân thương.
Dần dần, các đêm diễn cuối tuần của những gánh lô tô tân thời này đều được đông đảo khán giả ủng hộ. Đêm diễn nào cũng chật kín người. Nhiều bạn phải đến trước cả tiếng đồng hồ để tìm được chỗ ngồi ưng ý. Thế mới thấy, nếu có sáng tạo và biết cách làm cho trẻ trung, hợp thời thì không việc gì phải sợ bị mai một, lạc hậu và lãng quên cả.
Kết luận
Chúng tôi đã giải đáp hát lô tô là gì? Cũng như nêu bật được những đóng góp to lớn mà hát lô tô đã đem lại được cho văn hóa dân gian chúng ta. Nếu được, bạn hãy ghé thăm một đêm diễn của những đoàn lô tô này, biết đâu bạn sẽ lại được sống lại những ký ức tuổi thơ tuyệt đẹp và trở thành fan của những nghệ sĩ rao số này không chừng.
